Smaakmaker van het seizoen: vrijwilligers Tonnie en Hetty

De winter kruipt langzaam maar zeker Stadsbos013 binnen. Het is de tijd waarin geluiden verder lijken te dragen, vogels anders klinken en de natuur zich terugtrekt in een verkwikkende slaap. Maar tegelijkertijd wordt hier, midden in dat ogenschijnlijke stilvallen, keihard gewerkt. Niet door grote machines, maar door mensen die hun hart hebben verloren aan deze plek. Het zijn de Stadsbos013-vrijwilligers. Zonder hen zou ons natuurgebied niet zijn wat het nu is: toegankelijk, levendig, opgeruimd en vol prachtige verhalen. Voor twee van die verhalen gaan we in gesprek met Tonnie Verheijden, hoedster van heidegebied De Gaas, en Hetty Kerkhof, initiatiefnemer en hoedster van het Tilia Labyrint. Twee vrouwen die vanuit heel verschillende invalshoeken hetzelfde hebben gedaan: een persoonlijk gevoel omzetten in een initiatief dat de natuur beschermt, verdiept en voor alle Tilburgers betekenisvol maakt.

“De nachtzwaluw heeft bos én heide nodig. Dankzij De Gaas kan deze soort hier bestaan.”

Tonnie Verheijden

Tonnie Verheijden noemt zichzelf een natuurmens. En als je haar hoort vertellen, begrijp je meteen waarom. “Dat is in mijn jeugd ontstaan. We hadden vogeltjes thuis en ik ging met mijn broer regelmatig vissen in de Warande. We waren bijna altijd buiten. De natuur is iets wat ik van huis uit heb meegekregen.” Toen Tonnie in 2004 met haar man in de Reeshof wilde gaan wonen, kwam er een teken uit de lucht, vertelt ze: “Mijn man was nog niet overtuigd van de plek, tot we op het bospad achter het huis een buizerd op een afgezaagde boomstam zagen zitten. Toen wist hij: hier horen we thuis.”

Historische heide
Achter hun huis lag een open heide, een zeldzaamheid in een gebied dat vooral bos kent. Jarenlang werd dat gebied geplagd en vrijgemaakt van jonge boompjes, maar plots, in 2005, gebeurde dat niet meer. “Er was geen budget,” ontdekte Tonnie na talloze telefoontjes naar de gemeente, “waardoor de berken en dennen de heide over gingen nemen. Je zag het gewoon dichtgroeien. Eeuwig zonde.” Toen Stadsbos013 werd opgericht en bewoners zelf ideeën konden indienen, greep ze haar kans. Want De Gaas is niet zomaar heide. “Het is historische grond. Een gebied dat teruggaat tot het jaar 1500, met oude schaapskooien. De schapen die hier graasden waren onderdeel van ons textielverleden. Ik vond dat zo’n bijzonder stukje Tilburg behouden moest worden.” Al gauw kreeg Tonnie groen licht, onder één voorwaarde. Ze moest het initiatief zelf op poten zetten. “Vrijwilligers regelen, alles coördineren. Ik was zeventig jaar, maar ik dacht ‘vooruit!’” Tilburgse jongeren hielpen het eerste jaar mee met het vrijmaken van de heide. Studenten volgden en uiteindelijk nam Boomrooierij Weijtmans het werk over.

Handen uit de mouwen
Ook al ligt het grote beheer nu bij Weijtmans, toch dragen Tonnie en een club van vrijwilligers nog steeds hun steentje bij. “Ik heb de Natuurwerkdag opgezet, die jaarlijks dertig enthousiastelingen trekt die de heide onderhouden. Ik doe de promotie via Facebook, regel toiletten en verzorg de lunch. Mensen die meedoen, doen dat omdat ze echt hart voor de natuur hebben.” Gesproken over hart voor de natuur: Tonnie fotografeert al jaren flora en fauna in onder andere Stadsbos013. Haar prachtige foto’s deelt ze op haar eigen website, zoomm.nl, en via Instagram. “Vlinders zijn mijn favoriet,” zegt ze. “Jammer dat ze tegenwoordig zoveel minder voorkomen.”

Van zwaluw tot schaap
“Veel mensen begrijpen niet hoe belangrijk dit type natuur is,” vertelt Tonnie. “Op de heide leven andere dieren en planten dan in het bos. Denk aan de nachtzwaluw, die heeft bos én heide nodig. Dankzij De Gaas kan deze soort hier bestaan.” Nog een mooie soort die De Gaas dankzij Tonnie rijk is, is het schaap. “Ik heb dat bij Stadsbos013 aangekaart en via Weijtmans is er een herder gevonden. Twee keer per jaar lopen zijn schapen hier rond en dan eten ze alle jonge berkenboompjes op die telkens terugkomen. Een mooi zicht, die schapen, en ook nog eens nuttig!”

Liefde van binnenuit
Tonnie hoopt dat iemand het stokje ooit van haar overneemt. “Ik word in 2026 tachtig, dus op den duur kan ik het niet meer. Mijn opvolger moet iemand zijn met liefde van binnenuit. Iemand die dit gebied wil beschermen en af en toe komt kijken of alles goed gaat.” Dan, na een moment van stilte: “De natuur is een verrijking voor je leven. Maar je moet er wel naartoe gaan. Pas dan zie je hoe mooi het is.”

“In een doolhof raak je de weg kwijt, in een labyrint vind je hem juist. Je linker- en rechterhersenhelft komen in balans.”

Hetty Kerkhof

Waar Tonnie dolgelukkig wordt van de weidsheid van de heide, is Hetty Kerkhof in haar element in de Oude Warande. Als labyrintwerker en voorzitter van Stichting Ancientpower verdiept ze zich al jaren in spiritualiteit en zingeving. Dat bracht haar ooit naar Chaam, waar zes grote labyrinten lagen die bezoekers uit heel Europa trokken. “Toen dat werd opgedoekt, viel ik in een gat,” zegt ze met een vleugje zelfspot. “Die plek had zoveel kracht. Toen in de Oude Warande een podium verdween – ik was daar podiumwachter – zag ik ineens ruimte. Letterlijk. Die plek was perfect voor een labyrint.” Met Stadsbos013 ging ze in gesprek en het idee werd positief ontvangen. Maar het duurde even, dus deed Hetty wat ze zelf ‘burgerlijk stout’ noemt: ze begon alvast. “Met wat mede-hoedsters legden we takken neer in de vorm van een labyrint. Nog zonder toestemming. Het voelde als manifesteren.”

Niet zoeken, maar vinden
Toen alle papieren rond waren, werd het Tilia Labyrint officieel aangelegd. De naam verwijst naar de verdwenen lindeboom op de Tilburgse Heuvel en natuurlijk naar de naam van de stad. In 2026 bestaat de bijzondere plek alweer zeven jaar en Hetty is er nog altijd bijna dagelijks te vinden. Niet alleen om erdoorheen te lopen, maar ook om het te onderhouden en voor bijzondere ontmoetingen. “Een labyrint is geen doolhof,” legt ze uit. “In een doolhof raak je de weg kwijt, in een labyrint vind je hem juist. Je linker- en rechterhersenhelft komen in balans, je hoofd en je buik verbinden. Je vertraagt.” Die werking ziet ze ook bij kinderen. “Ik herinner me een moeder met zes drukke kids. Ik nam ze mee het labyrint in. Toen ze eruit kwamen zei de moeder ‘ze zijn zó rustig.’ Als dat bij kinderen al gebeurt, kun je nagaan wat het voor volwassenen kan betekenen.”

Hoedster van de Warande
“Het labyrint is een krachtplek. Hoe meer mensen er komen, hoe meer energie het krijgt. En het helpt mensen om terug te keren naar zichzelf. Het is een stilteplek en ik ben er trots op. Het is een plek die echt iets dóet, het brengt je in balans.” En zoals Tonnie zich ontfermt over De Gaas, zo heeft Hetty een hoedstersfunctie bij het labyrint en in de Warande. “Alle gevaarlijke situaties die ik tegenkom zet ik af met lint en meld ik bij Weijtmans. Door een kleine groep vrijwilligers wordt het labyrint gehoed. In de herfst moet bijvoorbeeld biggenkruid worden verwijderd en het gras gemaaid. Anders groeit het labyrint dicht. Het is altijd gezellig,” vertelt Hetty met een brede glimlach. “Uurtje werken, koffie of thee bij Grotto, klaar.”

Altijd wat te doen

Iedereen die in balans wil komen, is van harte uitgenodigd op 29 december. “Dan sluiten we het jaar af in het Tilia Labyrint. Vanuit de Grotto wandelen we samen naar het labyrint. Breng als het kan een klein ledlampje of lichtslingertje mee want licht verbindt en helpt ons om die laatste dagen van het jaar bewust binnen te stappen. Schrijf of teken thuis op een papiertje wat je in het nieuwe jaar wilt neerzetten. Samen zetten we een intentie, en dan lopen we heel bewust de weg naar binnen. In het hart van het labyrint laten we symbolisch los wat ons niet meer dient. En met onze wensen in gedachten lopen we dezelfde weg terug. Kijk voor meer informatie zeker even in de Stadsbos-agenda!” Hetty is eigenijk altijd met activiteiten en nieuwe ideeën bezig. Zo gaat ze binnenkort met studenten van Fontys op verzoek een bijzondere samenwerking aan, waarbij het Tilia Labyrint en het medicijnwiel, een symbolisch kompas uit inheemse tradities, versmelten. “Dat soort samenwerkingen vind ik geweldig. Maar ik kan dit niet eeuwig volhouden. Misschien emigreer ik ooit naar Kreta, wie weet. De nieuwe Hetty is nog niet gevonden, maar een ding is zeker: het Tilia Labyrint mag blijven bestaan!”

Slotwoord
De verhalen van Tonnie en Hetty zijn totaal verschillend, maar één ding komt overeen: de twee vrijwilligers willen niet alleen van de natuur genieten, ze willen er iets voor dóen. Hun ideeën voor Stadsbos013 begonnen klein, groeiden stap voor stap, en maken het nu levendiger en mooier voor iedereen. En misschien is dat wel precies de charme van Stadsbos013. Het is geen natuurgebied waar je alleen doorheen wandelt of fietst, maar een plek die je kunt meehelpen vormen, beschermen en doorgeven.

Heb je zelf een idee? Laat het ons weten via info@stadsbos013.nl en wie weet wordt jouw plan voor Stadsbos013 ook werkelijkheid. We denken graag met je mee. Je blijft uiteraard zelf aan zet!

Fotografie: Jostijn Ligtvoet Fotografie